زمینه های اجتماعی گناه

در راستای زمینه های اجتماعی گناه، مسائلی چون محیط، افراد، دوستان، محرومیت ها و وازدگی اجتماعی و مسئولان نقش مهمی را دارند که باید به آنها توجه داشت.

محیط سالم و فاسد: بی شک یکی از زمینه های گناه، محیط ناپاک و فاسد است.

همانطور که مکان زباله ها موجب پیدایش و رشد میکروب ها است محیط فاسد موجب شیوع گناه خواهد بود. منظور از محیط، محل هایی مثل خانه، مدرسه، اداره، دانشگاه، حوزه، بیمارستان، روستا، شهر و ...   می باشد.

در باب تأثیر محیط بر افراد، اگر به آیات 138 تا 142 سورۀ اعراف توجه کنیم این تأثیر بَد را خواهیم دید: زمانی که حضرت موسی (ع) به بنی اسرائیل از زیر یوغ دستگاه طاغوتی فرعون نجات یافتند و از دریا گذشتند در مسیر خود به قومی برخورد کردند که با خضوع و تواضع اطراف بت های خود را گرفته بودند بنحوی که این صحنه تأثیر عجیبی روی قوم بنی اسرائیل گذاشت و یاران موسی گفتند: ای موسی برای ما معبودی قرار بده همانطور که آنها معبودانی دارند. آری! همراهان موسی (ع) با اینکه همواره از راهنمایی های آن حضرت بهره مند می شدند این گونه تحت تأثیر محیط قرار گرفتند.   موسی (ع) آنها را سرزنش کرد و فرمود: شما قطعاً مردمی جاهل و نادان هستید اینها را که می بینید عاقبت کارشان نابودی است و آنچه انجام می دهند باطل و بیهوده است. آری! قومی که پیامبر همراهشان هست اینگونه منحرف می شوند پس وای بر ملت هایی که به هیچ پیامبری ایمان ندارند و از هیچ کتاب الهی بهره ای نمی برند و یا کتاب الهی دارند و آن را به دست فراموشی می سپارند یقیناً سرنوشت چنین اقوامی جز ضلالت و گمراهی و هلاکت نخواهد بود. (خداوندا به ما رحم کن) یکی از راههایی که موجب نجات انسان از هلاکت است هجرت از محیط ناپاک به محیط دیگر است در شرایطی که محیط فاسد شده انسان مؤمن قادر به اصلاح محیط نیست و خطر ضلالت و انحراف او را تهدید می کند باید به محیط سالم تر هجرت نماید و اگر مؤمن در این محیط بماند و به دلیل محیط منحرف شود و هلاک شود در روز قیامت نمی تواند گناه خود را به محیط نسبت دهد و در قرآن به چنین افرادی اخطار شده و جایگاه دوزخ را وعده گاه آنها قرار داده است. این مسأله بطور عملی در صدر اسلام اتفاق افتاده است. در تاریخ آمده که عده ای از مسلمانان که در مکه ظاهر اسلام را قبول کرده بودند به خاطر خانه و اموال و فرزندانشان با پیامبر (ص) و مسلمین به سوی مدینه هجرت نکردند و شرایط به گونه ای شد که برای حفظ خانه و اموالشان در صفوف مشرکان در جنگ بدر شرکت کردند و به دست مسلمین کشته شدند (الله اکبر). در همین باب خداوند در سورۀ تغابن آیات 14 و 15 می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید بعضی از همسران و فرزندان شما دشمنان شما هستند از آنها دوری کنید و از بدی آنها چشم پوشی کنید و ببخشید چرا که خداوند بخشنده و مهربان است و به حقیقت اموال و فرزندان شما وسیله آزمایش و امتحان شمایند به آنها دل نبندید و بدانید که پاداش و اجر عظیم در نزد خداوند خواهد بود».

 آری! این دو آیه هم وقتی نازل شد که برخی مسلمانان قصد هجرت داشتند ولی از طرف همسر و فرزندان ممانعت می شدند و یا اموال و فرزندان مانع هجرت بودند. آری! در راه اطاعت بی قید و شرط از خدا و رسول و قرآن باید فداکاری و ایثار کرد و برای فداکاری و ایثار، منافع همسر و فرزندان و اموال گاهی با خطر مواجه می شوند و گاهی مؤمن بر سر دو راهی قرار می گیرد که آیا به همسر و فرزندان بچسبد یا راه حق و خدا را طی کند اینجاست که مؤمن مسلمان از غیر مسلمان باز شناخته می شود. به همین دلیل خداوند علیم به مؤمنان هشدار می دهد مواظب این خطرها باشید و باز خداوند در آیه 23 سورۀ توبه هشدار می دهد که: «ای کسانی که ایمان آورده اید اگر پدران و برادرانتان کفر را بر ایمان ترجیح داده اند یاور و دوست خود قرار ندهید هر کس چنین کند ظالم و ستمگر است!!». عزیزان! آن خدایی که در جای جای قرآن می فرماید: «وَ بِالوالدینِ اِحساناً» در مسائل مهم و سرنوشت ساز و اعتقادی می فرماید: اگر پدر کافر را دوست خود قرار دهی ظالم و ستمگری. در این زمینه خداوند در آیه 15 سورۀ لقمان دستور داده است اگر پدر و مادر تو را به شرک دعوت کردند هرگز از آنها اطاعت نکن ولی در زندگی دنیا با آنها به نیکی رفتار کن (منظور این است که اعتقادات او را پیدا نکن ولی در ظاهر رفتار نیک داشته باش).

برای نجات واقعی باید از نزدیک ترین و عزیزترین کس که فاسد و کافر است فرار کرد و گرنه مایه هلاکت خواهد شد. پیامبر بزرگوار اسلام (ص) فرمود: کسی که برای حفظ دینش از سرزمینی به سرزمین دیگر، گرچه به اندازه یک وجب هجرت کند استحقاق بهشت می یابد و در بهشت یار و همنشین محمد و ابراهیم (علیهم السلام) خواهد شد (نورالثقلین ج1 ص541). باز در این باب خداوند در آیه 97 سورۀ نساء می فرماید: «از کسانی که فرشتگان، روح آنها را بگیرند در حالیکه به خود ظلم کرده اند پرسیده می شود شما در چه حالی بودید؟ گویند ما در روی زمین مردمی ضعیف و تحت فشار بودیم. فرشتگان گویند آیا زمین خدا وسیع نبود که از آن مهاجرت کنید پس جایگاه آنها جهنم است و سرانجام بدی دارند». در واقع اینها کسانی هستند که گرفتار مردم زدگی یا جوّ زدگی شده اند در حالیکه اسلام به آنها می آموزد که فکر و ذکر و کارشان در راستای اطاعت و رضایت خدای بزرگ باشد. هرگز اخلاص را فراموش نکنند و آنچه را که خشنودی خدا در آن است دوست بدارند و آنچه که خشم و نفرت خدا در آن است دشمن بدارند و معیار تصمیم گیری دستورات خدا باشد نه محیط و مردم و جوّ جامعه و خطوط سیاسی و ... در وصیت معروف حضرت لقمان (ع) به پسرش آمده: ای پسرم! قلب خود را به خشنودی مردم وابسته مکن چرا که هرچه کنی رضایت همه مردم بدست نخواهد آمد پس به رضایت آنها دل نبند و به خشنودی خدای بزرگ اشتغال داشته باش (سفینه البحار ج2 ص511). البته خشنود کردن مردم اگر در راستای خشنودی و رضای خداوند باشد اجر عظیم داشته و توصیه به آن شده است ولی اگر خشنود کردن مردم با خشم خدا باشد این مایه هلاکت است. در اسلام تجاهر به فسق، شایع کردن گناه، کمک به گناه، راضی شدن به گناه، غیبت، ترک امر به معروف و نهی از منکر و انتخاب افراد فاسد و ترک اجرای حدود الهی و ... و هرچه که در فاسد کردن محیط نقش ایفا می کند محکوم و نهی شده است و از گناهانی که رابطه مستقیم با فاسد سازی محیط دارند مثل    بی حجابی، فیلم ها و عکس های شهوانی و اعتیاد و ... نه تنها که نهی نشده بلکه بر حکومت اسلامی لازم است که از آنها شدیداً جلوگیری نماید و از این بالاتر بر عموم مردم لازم است که نظارت عمومی بر اوضاع داشته باشند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند. ﻛﻼً انسان موجودی اجتماعی است، جامعه همچون خانه اوست و حریم جامعه حریم خانه اوست پس پاکی جامعه و محیط به پاکی او کمک می کند و ناپاکی جامعه او را ناپاک می کند. به همین دلیل هر کاری که جوّ جامعه را آلوده کند ممنوع و از دیدگاه اسلام مطرود است. اگر در نقطه ای از جامعه آتشی روشن شود (گناه) باید آن را خاموش و محاصره کرد و گرنه شعله های آن تمام جامعه را خواهد سوزاند. پیامبر اکرم (ص) گناه اجتماعی را چنین مثال زد و فرمود: جمعی سوار بر کشتی شدند و هر کس در جای خود نشست در این میان مردی، تیشه ای برداشت و به سوراخ کردن محل نشستن خود مشغول شد به او گفتند چه می کنی؟ اینجا محل من است هر کاری بخواهم می کنم و آزادم. در اینجا اگر او را آزاد بگذارند هم خود و هم دیگران را هلاک می کند ولی اگر او را هدایت یا مهار کنند همه نجات خواهند یافت.

« برای تعجیل در ظهور منجی عالم بشریت، بر محمد و آل محمد صلوات »

اجرکم عندالله مجتمع قرآنی فرهنگی مسجد و حسینیه عبدالرحمن ابوزیدآباد